De meest gestelde vragen over het doen van aangifte als hulpverlener

Allereerst: wat is een aangifte?

In het wetboek van Strafvordering is in art. 161 bepaald dat ‘een ieder die kennis draagt van een begaan strafbaar feit bevoegd is daarvan aangifte of klachte te doen’. Met het doen van een aangifte doe je aan kennisgeving van een strafbaar feit bij de politie (de daarvoor bevoegde instantie).

Wie mag aangifte doen?

Als je slachtoffer bent van een strafbaar feit mag je aangifte doen. Maar ook als je hiervan getuige bent geweest. En je mag aangifte doen als je een schriftelijke volmacht hebt.

Daarom is het ook mogelijk om als instelling een medewerker aan te wijzen die de aangiftes doet namens de instelling.

Moet ik altijd aangifte doen?

Het is niet verplicht. Behalve als het moord, doodslag, mensenroof, verkrachting of dreiging tegen de staat betreft. Ook als het pogingen of voorbereidingen hiertoe betreft.

Van andere strafbare feiten is het dus niet verplicht om aangifte te doen. Dat het verstandig is om aangifte te (laten) doen als je als hulpverlener slachtoffer bent geworden van een strafbaar feit is een ander verhaal. Ik heb de 5 belangrijkste redenen om het wel te doen op een rijtje gezet. Die lees je hier.

Wat is een strafbaar feit?

Iedereen begrijpt dat moord of dreigen met een vuurwapen strafbaar is. Vaak is het echter onduidelijk of iets strafbaar is. Dit hoor ik ook veel terug in de praktijk. ‘Kan je aangifte doen van het dreigen met een pen?’ ‘Is zeggen dat hij mij dood wenst of nog wel een keer opzoekt strafbaar?’ ‘Na het toedienen van zijn dwangmedicatie sloeg de patiënt mij, aangifte heeft dan geen zin zeker?’

Kijk, er is een lijst waarop alle strafbare feiten met betrekking tot agressie staan vermeld (zie hier). Maar er zijn meerdere redenen die meespelen of die aangifte ‘zin heeft’.

Het doel van het doen van aangifte, de impact op het slachtoffer of omstanders, de ernst van het incident, de omstandigheden en de verwachtingen m.b.t. herhaling in de toekomst.

Ten aanzien van het doen van aangifte: Om welke reden doen we aangifte? Want omdat we het zat zijn en vinden dat iemand straf verdiend is niet de enige reden voor het doen van aangifte. Ook als we denken dat de patiënt betere zorg kan krijgen binnen een forensische setting met een forensisch kader. Of als we aan dossieropbouw willen doen, omdat we verwachten dat het wel vaker voor gaat komen. Of om een stevig signaal af te geven: van onze hulpverleners blijf je af!

Daarnaast is ook de impact van het gepleegde strafbare feit een meespelende factor in hoe de Officier van Justitie de aangifte beoordeeld. De bedreiging die geen impact heeft omdat je niet denkt dat hij het gaat waarmaken, wordt anders beoordeeld dan een bedreiging die maakt dat je niet alleen naar je auto durft te lopen na je dienst.

Het vaak ervaren grijze gebied is een goede reden om binnen de organisatie een persoon te hebben die op de hoogte is van de strafbare feiten zoals deze in de wet beschreven staan, maar die ook met je mee kan kijken naar de betreffende casus. Om vervolgens de juiste stappen te zetten en die indien nodig zorgt voor goede input voor het proces verbaal.

Is de politie verplicht om mijn aangifte op te nemen?

Ja, als het een strafbaar feit betreft wel. Mocht de politiebeambte denken dat de aangifte geseponeerd zal worden door het Openbaar Ministerie (OM), dan willen ze soms het doen van aangifte wel ontraden. Ook personeelstekort, te lage pakkans, drukte of andere prioriteiten kunnen redenen zijn om de aangifte niet te willen opnemen. Maar als jij aangifte wil doen moeten zij dit in principe opnemen. Overigens mag de politie ook zaken seponeren (politiesepot, bij mandaat van het OM).

Goed weten wat de reden is voor het doen van aangifte (dat kan dus meer of iets anders zijn dan straf) en dit goed communiceren is vaak ook helpend. En ook als een aangifte geseponeerd wordt is het niet voor niks geweest (denk aan dossieropbouw en het feit dat de verdachte wel is gehoord door de politie). Ook bij het noemen van VPT sta je sterker (zie de vraag: Heeft de stempel VPT meerwaarde?).

Kan ik ook anoniem aangifte doen?

Nee. Dat kan niet.

Deze vraag komt vaak langs wanneer de hulpverlener bang is voor wraakacties of represailles. En dat is soms wel begrijpelijk. Echter alleen in echt uitzonderlijke en zeer bedreigende situaties kan in overleg met de Officier van Justitie een verzoek tot het anoniem aangifte doen worden ingediend bij de Rechtercommissaris. Dit komt echt heel erg weinig voor. Echt heel erg weinig. Echt waar.

Het onder nummer aangifte doen hoor ik ook nog wel eens langskomen. Ook dit moet met de Officier van Justitie worden overlegd. Als dit al wordt goedgekeurd vind ik het persoonlijk een schijnveiligheid. Immers blijft het mogelijk dat in de loop van het strafproces de rechter(-commissaris) beoordeeld dat deze anonimiteit niet gewaarborgd kan blijven. De (advocaat van de) verdachte heeft het recht zich te kunnen verdedigen en soms is daar informatie voor nodig. Zoals je naam. Bijvoorbeeld om te kunnen verifiëren of jij wel degelijk werkzaam bent bij de instelling waar het heeft plaatsgevonden of of je wel die dag aanwezig / in dienst was.

Daarnaast weet de verdachte / patiënt in de meeste gevallen wel tegen wie hij/zij een strafbaar feit heeft gepleegd. Dat onderscheidt ons wel van de buschauffeur en ambulanceverpleegkundige. Binnen een kliniek zijn we al minder anoniem.

Overigens kan aangifte doen onder domicilie wel. Het gebruikmaken van het adres van de werkgever (of slachtofferhulp of politiebureau). En dat raad ik wel aan. Dan staan je adresgegevens niet op het proces verbaal.

Mijn ervaring is trouwens dat de advocaat van de verdachte vaak ook erg voorzichtig is met het eventueel doorspelen van dit soort informatie aan haar cliënt. Immers is het niet handig voor de zaak als de cliënt iets doms doet en snapt de gemiddelde advocaat echt wel dat wij als hulpverleners privé van werk willen scheiden en enige bescherming verdienen.

Ik heb tientallen aangiftes gedaan voor een organisatie. Van heftige geweldsincidenten tot bedreigingen en stalking. Daarbij is altijd mijn naam als aangever genoteerd. Wel altijd onder domicilie van de werkgever. Vanwege mijn werkzaamheden als ondernemer is mijn adres echter redelijk makkelijk te achterhalen. Van wraak of represailles is echter nooit sprake geweest. Misschien stelt dat iets gerust.

Het gevoel van veiligheid is nog een reden om als organisatie of instelling te kiezen voor een aangiftebeleid waarbij iemand een volmacht krijgt om namens de instelling aangifte te doen van strafbare feiten. Dat ontzorgt de medewerkers veel. Lees hierover hier meer.

Wat moet er allemaal in de aangifte staan?

Zoveel als mogelijk maar niet altijd alles.

Nou hoor ik je denken “Lekker duidelijk de Bruyn”. Ja sorry, maar een goed proces verbaal is echt belangrijk en bijna een vak apart. Want zo’n proces verbaal is een groot deel van het dossier waarop de Officier van Justitie zijn of haar beslissing baseert.

Maar wat moet er dan niet in staan? Ik probeer altijd alle informatie die niet perse invloed heeft gehad op het ontstaan van het strafbare feit weg te laten. Bijvoorbeeld het feit dat de patiënt (verdachte) na de geweldpleging noodmedicatie kreeg toegediend. Of welke diagnose de patiënt heeft. Waarom? Allereerst privacy. Ook omdat het niks zegt over het ontstaan van het geweld, maar nog meer: er heerst nog steeds een cultuur dat cliënten opgenomen in de GGZ ziek zijn (en dat agressie er ook een beetje bij hoort) en dat strafrechtelijk vervolgen geen zin heeft. En noodmedicatie staat gelijk aan ziek. En het onderschrijft vaak het component gedrag. Ook ziet niet elke politiebeambte of Officier van Justitie het verschil tussen een cel en gesloten afdeling (dichte deur is dichte deur). Tel daarbij op dat aangifte doen niet altijd als doel straf heeft, maar ook een zorgaspect heeft (wens tot forensisch kader voor passendere zorg) en je wil niet dat de aangifte onnodig bij het OM al geseponeerd wordt.

Wat wel? Nou, met het ‘wie, wat, waar, wanneer, waarom en hoe’ kom je al een heel eind.

Feiten. Zo concreet, specifiek en duidelijk als mogelijk. Dus datum, tijdstip, locatie, ruimte, aanwezigen, voorwerpen, uitspraken. Ook erg belangrijk is de impact die het incident heeft gehad op het slachtoffer en/of op de omstanders. Niet alleen schade of letsel. Maar ook angst en verdriet; hoeveel nachten je wakker lag, hoe vaak je achterom kijkt op straat, hoe het je werk (heeft) beïnvloed. En pas op: NIET bagatelliseren!

Over letsel gesproken: Meteen foto’s maken! En ook een paar dagen later. Die rode plek van dag 1 is op dag 4 een grote blauwe paarse vlek geworden en zegt soms iets meer over de heftigheid van een klap.

Zorg ook voor getuigenverklaringen. Pas hierbij op met medepatiënten. Ontzie dezen hierin tenzij het echt niet anders mogelijk is.

Wat gebeurt er nadat ik aangifte heb gedaan?

Na het opstellen van het proces verbaal zal de politie bewijsmateriaal gaan verzamelen. Denk aan foto’s van verwondingen, schade, sporenonderzoek, verklaringen van getuigen. Ook de wordt de verdachte gehoord (onderschat het effect hiervan in veel gevallen niet. Niemand legt graag verantwoording af aan de politie). Eventueel wordt het dossier aangevuld met eerder gedane meldingen en aangiftes. Dit dossier gaat naar het OM (de Officier van Justitie).

De Officier van Justitie kan vervolgens 3 beslissingen nemen:

1. Seponeren. Bijvoorbeeld bij gebrek aan bewijs, relatief klein en eerste vergrijp, verzachtende omstandigheden. Meestal wordt er geseponeerd onder voorwaarden. Er wordt dus op dit moment niet overgegaan tot vervolging, maar de verdachte moet zich aan een aantal afspraken houden. Doet de verdachte dit niet of komt binnen een bepaalde termijn weer in beeld bij de politie / OM, dan kan er alsnog tot vervolging worden overgegaan.
2. Straf bepalen (OM-strafbeschikking). Dat kan zijn: Een geldboete, taakstraf van maximaal 180 uur, schadevergoeding slachtoffer betalen, verbod opleggen (bijvoorbeeld autorijden, stadion- of straatverbod), in beslagname goederen. Gaat de verdachte in verzet (bezwaar straf) dan gaat de strafzaak naar de rechter.
3. Naar de rechter. En dan bepaald de rechter de straf die de verdachte krijgt.

Als het goed is ben je na het doen van de aangifte in het bezit van het aangiftenummer (staat ook op de kopie van het verbaal dat je hebt meegekregen). Je kan altijd 0900-8844 bellen en vragen hoe het met je aangifte staat. Vaak kan je dan ook de naam van de betreffende rechercheur krijgen of een terugbel verzoek doen.

Ook kan Slachtofferhulp bellen. Zij krijgen enkel door dat er door jou aangifte is gedaan en welk strafbaar feit het betrof. Je mag je als slachtoffer altijd laten bijstaan in het proces door Slachtofferhulp.

Heeft de stempel VPT meerwaarde?

VPT staat voor het programma Veilig Publieke Taak. Het gaat uit van het feit dat geweld tegen mensen met een publieke taak onacceptabel is. Uitgangspunt is dat wie agressie of geweld pleegt tegen een werknemer met een publieke taak, snel en streng moet worden gestraft.

Als je zorgt dat op jouw aangifte de stempel (rode letters) VPT komt te staan, dan geven de politie en het OM voorrang aan opsporing en vervolging van de verdachte (bij heterdaad zaken / 112: daders mogen ook eerder voorlopig worden vastgezet om snelrecht mogelijk te maken). Daarnaast worden de straffen zo veel als mogelijk direct toegepast en wordt je als slachtoffer geholpen de schade te verhalen op de dader.

En ook belangrijk: De Officieren van Justitie eisen tegen verdachten van geweld tegen werknemers met een publieke taak een 3 keer zo hoge straf als in andere geweldzaken.

Vraag dus om die stempel!

Staat je vraag er niet bij?

Ik hoop hiermee al veel vragen te hebben beantwoord. Staat je vraag er niet bij? Of is de uitleg niet toereikend? Laat het me weten. Ik denk graag met je mee!

Let wel: Omdat sommige dingen nog wel eens veranderen in de wereld en ik geen jurist, agent, officier van justitie of rechter(-commissaris) ben, kunnen er geen rechten worden verleend aan bovenstaande. Het is voornamelijk gebaseerd op mijn eigen ervaringen, gelezen literatuur en onderzoek. Staat er iets onjuist? Ik hoor het graag. Ik blijf graag op de hoogte van de laatste ontwikkelingen en blijf graag leren. En ik verkondig graag het juiste.